Wyrok TSUE z dnia 19 czerwca 2025 r. sygn. C-396/24

Wyrok TSUE z dnia 19 czerwca 2025 r. sygn. C-396/24

1. W dniu 19 czerwca 2025 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał wyrok w sprawie C-396/24. Wyrok TSUE nie odnosi się ani do tzw. teorii salda, ani do kwestii prawa konsumenta do odsetek za opóźnienie. Wyrok nie zmienia stanowiska TSUE w tych kwestiach prezentowanego w dotychczasowych wyrokach. Przedmiotem sprawy badanej przez TSUE była wyłącznie kwestia sposobu rozliczenia stron po unieważnieniu umowy kredytowej – w świetle przepisów dyrektywy 93/13/EWG. Celem wyroku jest zastopowanie nieuczciwych praktyk banków, które ignorują dokonane przez konsumenta wpłaty i pozywają go o zwrot całego kapitału kredytu.

2. W sprawie C-396/24 Trybunał rozpatrywał sytuację, gdy po uprzednim uznaniu wyrokiem sądowym umowy kredytu za nieważną, w ramach następczych czynności związanych z rozliczeniem kredytu bank dochodzi od konsumenta całej kwoty wypłaconego kapitału, nie uwzględniając wpłat dokonanych wcześniej przez konsumenta w wykonaniu tej umowy. TSUE uznał, że działanie takie jest sprzeczne z dyrektywą 93/13, która ma na celu skuteczną ochronę konsumentów przed nieuczciwymi postanowieniami umownymi i ich skutkami.

Wyrok TSUE zapadł na podstawie pytań prejudycjalnych Sądu Okręgowego w Krakowie o następującej treści:

„1) Czy art. 7 ust. 1 dyrektywy [93/13] sprzeciwia się orzecznictwu krajowemu, zgodnie z którym w razie stwierdzenia nieuczciwego warunku w umowie; w szczególności w umowie kredytu zawartej z konsumentem i będącego tego skutkiem unieważnienia umowy; w szczególności unieważnienia umowy kredytu, konsument jest obowiązany do zwrotu na rzecz przedsiębiorcy całej nominalnej kwoty kredytu otrzymanej od przedsiębiorcy w wykonaniu nieważnej umowy bez względu na wysokość spłat dokonanych przez konsumenta w wykonaniu tej umowy i bez względu na rzeczywistą wysokość kwoty pozostałej do spłaty, zaś przedsiębiorca jest uprawniony do żądania od konsumenta zwrotu całej nominalnej kwoty kredytu wypłaconej na rzecz konsumenta w wykonaniu nieważnej umowy bez względu na wysokość spłat dokonanych przez konsumenta w wykonaniu tej umowy i bez względu na rzeczywistą wysokość kwoty pozostałej do spłaty? 2) Czy art. 7 ust. 1 dyrektywy [93/13] sprzeciwia się orzecznictwu krajowemu, zgodnie z którym sąd krajowy przy rozpoznawaniu sprawy o zwrot świadczeń spełnionych przez przedsiębiorcę na rzecz konsumenta w wykonaniu nieważnej umowy kredytu jest obowiązany zasądzić na rzecz przedsiębiorcy całość kwoty wypłaconej przez niego na rzecz konsumenta w wykonaniu nieważnej umowy kredytu bez względu na to, czy konsument nadal pozostaje dłużnikiem przedsiębiorcy i bez względu na wysokość świadczeń spełnionych przez konsumenta na rzecz przedsiębiorcy w wykonaniu nieważnej umowy kredytu?

3) Czy art. 7 ust. 1 dyrektywy [93/13] sprzeciwia się takiej regulacji prawa krajowego, zgodnie z którą sąd krajowy w razie uznania powództwa przez konsumenta w sprawie wytoczonej przez przedsiębiorcę jest zobowiązany z urzędu nadać wyrokowi zasądzającemu roszczenie rygor natychmiastowej wykonalności?”

3. Trybunał nie odniósł się w tym wyroku do żadnego z dwóch modeli rozliczeń – ani do teorii salda, ani do teorii dwóch kondykcji. Nie wypowiedział się także na temat uprawnienia konsumenta do odsetek ustawowych za opóźnienie, gdyż kwestia ta była wcześniej jednoznacznie rozstrzygnięta przez TSUE w sprawie C 520/21.

4. TSUE w wyroku z dnia 19 czerwca 2025 r.:

– odnosząc się do pytania pierwszego i drugiego stwierdził, iż:

„1) Artykuł 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie orzecznictwu krajowemu, zgodnie z którym w przypadku gdy warunek umowy kredytu uznany za nieuczciwy prowadzi do nieważności tej umowy, przedsiębiorca ma prawo żądać od konsumenta zwrotu całej nominalnej kwoty udzielonego kredytu, niezależnie od kwoty spłat dokonanych przez konsumenta w wykonaniu tej umowy i niezależnie od pozostałej do spłaty kwoty.”

– odnosząc się do pytania drugiego stwierdził, iż:

„2) Artykuł 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że: stoi on na przeszkodzie uregulowaniom krajowym, na mocy których w przypadku uznania przez konsumenta podniesionego przez przedsiębiorcę roszczenia o zwrot kwot wypłaconych w wykonaniu umowy kredytu uznanej za nieważną ze względu na zawarty w niej nieuczciwy warunek sąd rozpoznający sprawę jest zobowiązany z urzędu nadać wyrokowi uwzględniającemu to roszczenie rygor natychmiastowej wykonalności, o ile prawo krajowe nie pozwala temu sądowi na podjęcie wszelkich niezbędnych środków mających na celu ochronę konsumenta przed szczególnie szkodliwymi konsekwencjami, jakie może wywrzeć wobec niego nadanie temu wyrokowi takiego rygoru.”

Na podstawie powyższego można ustalić istotne wnioski wynikające z orzeczenia TSUE są następujące:

1) Bank, który wie, że umowa kredytowa jest nieważna, i wie, że otrzymał od konsumenta określone kwoty, nie może żądać zwrotu całego kapitału, nie rozliczając się uprzednio z dokonanych wpłat.

2)Trybunał wskazał, że bank powinien skorzystać z dostępnych środków rozliczeniowych, takich jak potrącenie lub zawarcie ugody, zanim zdecyduje się wystąpić z pozwem.

3) Żądanie przez bank zwrotu pełnego kapitału przy jednoczesnym ignorowaniu wpłat konsumenta stanowi nadużycie prawa i narusza cele dyrektywy 93/13.