Postanowienie TSUE z dnia 3 maja 2024 r. w sprawie C-348/23

Zgodnie z orzeczeniem TSUE z dnia 3 maja 2024 r. w sprawie C-348/23 – Art. 6 ust. 1 i 7 ust. 1 dyrektywy w sprawie nieuczciwych warunków umownych (93/13/EWG) wykluczają wykładania sądowa przepisów krajowych, które uzależniają skutki prawne nieważności całej umowy zawierającej nieuczciwy warunek od warunku zawieszającego polegającego na złożeniu przez konsumenta przed sądem oświadczenia o określonej treści. Nieuczciwe warunki umowne nie mają mocy wiążącej dla konsumentów i winny być automatycznie eliminowane przez sądy krajowe. Konsumenci nie mogą być zobowiązani do składania oświadczenia o określonej treści żeby zostać objętym ochroną. Celem dyrektywy 93/13 jest ochrona konsumentów i odstraszanie przedsiębiorstw od stosowania nieuczciwych warunków. Dyrektywa 93/13 w sprawie nieuczciwych warunków umownych wyklucza przepisy krajowe, które uzależniają skutki prawne nieważności całej umowy zawierającej nieuczciwy warunek od warunku zawieszającego polegającego na złożeniu przez konsumenta przed sądem oświadczenia o określonej treści. Uwarunkowanie skutków prawnych nieważności warunkiem zawieszającym podważyłoby skuteczność dyrektywy 93/13 i jej cel odstraszający przedsiębiorców od stosowania nieuczciwych praktyk rynkowych.

Orzeczenie ma również znaczenie dla określenia terminów naliczania należnych odsetek ustawowych i rozpoczęcia początku biegu terminu przedawnienia roszczenia banków o zwrot wypłaconych kwot.

Ochrona konsumentów od skutków nieuczciwej umowy zawartej z przedsiębiorcą zgodnie z prawem europejskim jest bezwarunkowa, nie może być uzależniona od potencjalnych działań, oświadczeń (lub ich braku) po stronie konsumenta względem przedsiębiorcy. W szczególności obowiązek pouczenia dokonany przez sąd i odebranie od powoda- kredytobiorcy oświadczenia nie może wpływać na wymagalność roszczenia kredytobiorcy wobec banku. Wola kredytobiorcy wynika ze złożonych uprzednio wobec banku oświadczeń, w tym wezwań do zapłaty, a także ze skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego, gdzie jego roszczenia określone są wprost i mają znaczenie prawne, zarówno w ramach prawa materialnego, jak i procesowego.

Zgodnie z treścią orzeczenia TSUE z dnia 3 maja 2024 r. w sprawie C-348/23:

„Z powyższych względów Trybunał (dziewiąta izba) postanawia, co następuje:

Artykuł 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że:

w kontekście stwierdzenia nieważności w całości zawartej z konsumentem przez instytucję bankową umowy kredytu na zakup nieruchomości ze względu na to, że umowa ta zawiera nieuczciwy warunek, bez którego nie może ona dalej obowiązywać, przepisy te stoją na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą skutki prawne wiążące się ze stwierdzeniem nieważności owej umowy w całości są uzależnione od spełnienia przez tego konsumenta warunku zawieszającego, by ów konsument przed sądem krajowym złożył oświadczenie, w drodze którego wskaże, po pierwsze, że nie wyraża zgody na utrzymanie w mocy tego warunku, po drugie, że jest świadomy, z jednej strony, iż nieważność wspomnianego warunku pociąga za sobą stwierdzenie nieważności umowy kredytu na zakup nieruchomości, a z drugiej strony – skutków tego stwierdzenia nieważności, oraz po trzecie, że wyraża zgodę na stwierdzenie nieważności tej umowy”.